ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer'in Retail Türkiye dergisi ile gerçekleştirdiği röportajdan alınmıştır.

Türkiye'de Yeşil Nokta modeli
Sürdürülebilir bir geri kazanım sisteminin Türkiye'de gelişimini sağlamak için 25 yıldır sanayi öncülüğünde çalışan ÇEVKO Vakfı olarak; 2003 yılından beri "Yeşil Nokta" markasını Türkiye'de temsil ediyoruz. Kullanımını yaygınlaştırmak için tüketiciler, satış noktaları ve ekonomik işletmeler ile birlikte çalışıyoruz.
Sanayi sorumluluğunu simgeleyen, uluslararası bir model haline gelen ve o ambalajlı ürünü piyasaya süren ekonomik işletmenin ambalaj atıklarının geri kazanımı ile ilgili yasal yükümlülüklerini yerine getirdiği anlamına gelen uluslararası Yeşil Nokta aslında tam bir "Sanayi Sorumluluğu Modeli"dir.
Yeşil Nokta markasını ambalajlı ürünlerde kullanmanın yasal bir zorunluluğu yok; Yeşil Nokta kullanımı gönüllülük esasına dayalı bir işaret. Ancak, piyasaya ambalajlı ürün süren firmaların ambalajlarında kullandıkları Yeşil Nokta işareti, özellikle Avrupa'da, tüketici nezdinde büyük önem taşıyor. Çevre kirliliğinin artması konusunda endişeleri olan tüketiciler bu işareti gördüklerinde, o firmanın geri dönüşüm konusunda yükümlülüklerini yerine getirerek ambalaj atıklarının geri kazanımı için mali bir katkıda bulunduğunu anlıyor ve çevresel yükümlülüklerini yerine getiren bu firmaların ürünlerini almak istiyor. Dolayısıyla Yeşil Nokta işareti taşıyan ambalajlı ürün, çevre konusunda bilinçli tüketici için önemli bir tercih nedeni oluştururken, markaya da önemli bir prestij kazandırıyor.

"Yeşil Nokta" markasının tarihçesinden de söz etmek isterim. 1990-1991 yıllarında Almanya'da, kaynağında ayrı toplama sistemine dahil olan ambalajlar için kullanılmaya başlanılan Yeşil Nokta işaretinin Avrupa ve çevresindeki ülkelerde kullanımını sağlamak için 1995 yılında "Packaging Recovery Organization Europe - PRO Europe" kuruldu. PRO Europe; kar amacı gütmeksizin, bu ülkelerin geri kazanım sistemlerine, her ülkeden bir geri kazanım örgütü olmak üzere Yeşil Nokta lisansını kullanma ve kullandırma hakkını veriyor. Biz de ÇEVKO Vakfı olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırları içindeki Yeşil Nokta kullanım hakkını, 2003 yılında, PRO-Europe'la yaptığımız sözleşme ile elde ettik. Avrupa'da çok yaygın olan bu markayı ülkemizde de ürünlerinde kullanmak isteyen ambalajlı ürün piyasaya sürenlerle alt lisans sözleşmesi yaparak kullanım hakkı veriyoruz. Günümüzde PRO Europe üyesi 31 ülkede ambalajlarında Yeşil Nokta markasını kullanan 170 bin şirket var ve her yıl Yeşil Nokta markasıyla işaretlenen ambalaj adedi 470 milyarı buluyor! ÇEVKO Vakfı'nın da dahil olduğu Yeşil Nokta örgütlerinin kurduğu geri kazanım sistemlerinden yararlanan nüfus ise 300 milyon kişinin üzerinde.

ÇEVKO Vakfı'nın 25 yıldır yürüttüğü ambalaj atıklarının geri kazanımı çalışmalarıyla ulaşılan çevresel ve ekonomik yararları da şöyle verebilirim: 4,7 milyon ton ambalaj atığın geri dönüştüğü belgelendi. Bu atıkların geri kazanılması sayesinde ekonomimize yapılan katkıyı yaklaşık 5 milyar 800 milyon olarak hesapladık. Bu çalışmalarla enerji ve doğal kaynakların kullanımında da önemli tasarruf sağlandı. Örneğin, 651 bin dönüm orman arazisine eşdeğer 32,5 milyon adet ağaç kesilmekten kurtuldu. 760 bin kişinin yıllık su tüketimine eşdeğer olan 50,6 milyon m3 su tasarrufu sağlandı. 7,4 milyon ailenin yıllık elektrik tüketimine eşdeğer 20,4 milyar kW.saat elektrik tasarrufu yapılmış oldu. 11 bin olimpik yüzme havuzu hacminde 27,7 milyon m3 depolama alanından; 21 milyon aracın yakıt deposunu dolduracak 942,6 milyon litrelik fosil yakıt tasarrufu sağlandı.

Yeşil Nokta'yı Kimler kullanıyor?
Geçtiğimiz yıl ÇEVKO'dan Yeşil Nokta lisansı almış şirket sayısı, 1.038'e ulaştı. Türkiye ve dünyanın önde gelen uluslararası şirketlerinden orta ve küçük ölçekteki işletmelere kadar Yeşil Nokta işareti kullanmaya hak kazanmış şirketler bulunuyor.
Yeşil Nokta'yı kullanan firma sayısının artmasını sağlayacak, teşvik edecek çalışmalar yürütüyoruz. Yeşil Nokta markasını kullanmaya hak kazanmış işletmelerin yasal sorumluluklarının ötesinde geri dönüşüm çalışmalarına artı katkı sağlayan sosyal sorumluluk projelerini ödüllendirmek, diğer firmaları da özendirmek amacıyla üç yıldır "Yeşil Nokta Sanayi Ödülleri" veriyoruz. Ödüllendirme sürecine Vakfımız ile Yeşil Nokta Marka Alt Lisans Sözleşmesi olan firmalar katılabiliyor. "Yeşil Nokta Sanayi Ödülleri" sürecimizin 4'üncüsünü 2018 yılında gerçekleştireceğiz.
Ayrıca, çevre konularında kamuoyunu bilgilendiren, geri dönüşüm konusunda halkımızı bilinçlendiren haberlere öncelik veren basın yayın kuruluşlarına da 5 yıldır "Yeşil Nokta Basın Ödülleri" veriyoruz.

Perakende sektörünün ambalaj atıklarının geri kazanımı ile ilgili yükümlülükleri
Ambalaj atıklarının kaynağında ayrılması, konutlar için olduğu gibi, ticari ve endüstriyel kuruluşlar için de yasal bir zorunluluk. Ülkemizde bu konuyla ilgili yapılan ilk yasal düzenlemenin üzerinden 12 yıl geçti. Yürürlükteki son yönetmelik 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete'de T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan "Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği". Yönetmeliğe göre, ambalajlı ürün "piyasaya süren" ekonomik işletmeler, Bakanlık'a piyasaya sürdükleri ürünlerde kullandıkları ambalaj malzeme ve miktarları hakkında bildirim yapmakla; ambalaj atıklarının yönetmelikte belirtilen oranlarda toplanıp geri kazanıldığını belgelemekle yükümlüler. 

Perakendecilerin "satış noktası" olarak yükümlülükleri bulunuyor. Satış noktaları" tüketicilerin bilgilendirilmesi, ambalaj atıklarının ayrı toplanması amacıyla satış alanlarında ambalaj atığı toplama noktaları oluşturmak zorundalar. Bakanlık'tan kod numarası almamış, dolayısıyla Bakanlık'a bildirimde bulunmayan piyasaya sürenlerin belirlenerek Bakanlık'a bildirilmesi de satış noktalarının yükümlülükleri arasında; satış noktaları, kod numarası almamış işletmelerin ürünlerini satmamak ve bu konuda yetkilendirilmiş kuruluşla işbirliği yapmak zorundalar. Satış noktaları, poşet kullanımını en aza indirecek önlemleri almak durumundalar. Son olarak da, satış noktaları kendimekanlarında toplanan ambalaj atıklarını, oluştukları yerlerde, belediyenin sistemine geri kazanımını sağlamak üzere vermekle yükümlüler. 

Perakendeciler, özel markalı ürünleri varsa, bir "piyasaya süren" olarak geri kazanım hedeflerini tutturmakla yükümlüler. 2017 yılı için cam, plastik, metal, kağıt/karton malzemeleri için yönetmelikte yazılı zorunlu geri kazanım hedefi %54, ahşap malzemeler için ise bu oran %9. Bu yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için piyasaya sürenler, örneğin bir yetkilendirilmiş kuruluş olan ÇEVKO ile sözleşme yapabilirler.

ÇEVKO Vakfı İktisadi İşletmesi olarak, 2005 yılında T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuruluş sıfatıyla bugün sanayide ambalajlı ürün piyasaya süren 1.700'ü aşkın firmanın geri kazanım yükümlülüğünü yerine getiriyoruz. Bu yükümlülüğün yerine getirilmesi için 160'ın üzerinde belediye ve 60'ın üzerinde lisanslı toplama-ayırma tesisi ve geri dönüşüm firması ile işbirliği yapıyoruz.

Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması sisteminin sürdürülebilirliği ve finansmanı için "piyasaya süren"firmaların Bakanlık bildirim sistemi içine alınması ve yükümlülüğünü yerine getirmesi gerekiyor. Bu konuda perakendecilerle iş birliğimiz çok önemli. 

2017 yılı için tüketicilerin ambalaj atıklarının geri kazanımı hakkında bilinçlendirilmesi ve Yeşil Nokta'nın tüketiciler nezdindeki bilinirliğinin arttırılması için satış noktalarıyla birlikte bir dizi etkinlik planladık. Bu etkinlikleri de kamuoyu ile paylaşacağız.